Μια πράσινη συμβολή στη συζήτηση

  • Δημοσιεύτηκε: Παρ, 16/12/2011 - 1:53μμ
«Ο κόσμος βυθίζεται στον πυρετό της κλιματικής αλλαγής και την αρρώστια που ονομάζεται καπιταλιστική ανάπτυξη. Ενώ, μέσα σε 10.000 χρόνια, η αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) πάνω στον πλανήτη ήταν περίπου 10%, τα τελευταία 200 χρόνια βιομηχανικής ανάπτυξης, η αύξηση των εκπομπών CO2 έφτασε το 30%. Από το 1860, η Ευρώπη και η βόρεια Αμερική συμβάλλουν κατά 70% στις εκπομπές CO2. Το 2005 ήταν η πιο θερμή χρονιά της τελευταίας χιλιετίας στον πλανήτη.

Διάφορες έρευνες αποδεικνύουν ότι, από τα 40.170 έμβια όντα που έχουν καταγραφεί, τα 16.119 απειλούνται με εξαφάνιση. … Ζούμε την έκτη κρίση εξαφάνισης έμβιων όντων στην ιστορία του πλανήτη Γη…

Μπροστά σε αυτό το σκοτεινό μέλλον, τα συμφέροντα των πολυεθνικών επιβάλλουν τη συνέχιση, σαν να μη συμβαίνει τίποτα, να βάψουμε τη μηχανή πράσινη, δηλαδή, να συνεχίσουμε αυτή την ανάπτυξη και αυτόν τον παράλογο και άνισο καταναλωτισμό, που γεννάει όλο και περισσότερα κέρδη, χωρίς να παίρνει υπ’ όψη ότι, σήμερα, μέσα σ’ ένα χρόνο, καταναλώνουμε όσα παράγει ο πλανήτης σε ένα χρόνο και τρεις μήνες. Μπροστά σε αυτήν πραγματικότητα, η λύση δεν μπορεί να είναι το μακιγιάρισμα του περιβάλλοντος.»

 

Από την ομιλία του Έβο Μοράλες στον ΟΗΕ το 2007

Ο Εβο Μοράλες (παρότι αυτή τη στιγμή αθετεί κάποια λεγόμενά του),  θέτει με πολύ απλό τρόπο απευθείας το ζήτημα, το περιβαλλοντικό - οικολογικό και πως αυτό συσχετίζεται με την καπιταλιστική ανάπτυξη και τα πρότυπα κατανάλωσης. H αριστερά στις αναλύσεις της επί σειρά δεκαετιών ποτέ δεν συμπεριέλαβε σοβαρά το περιβαλλοντικό και οικολογικό ζήτημα και δίχως να αδικούμε κανεναν μπορούμε να πούμε πως οι σχέσεις της με το θέμα ήταν απο μηδενικές έως αδιάφορες ή και εχθρικές σε ορισμένες περιπτώσεις. Το ερώτημα είναι αν το ζήτημα είναι σοβαρό να το συμπεριλάβουμε στις αναλύσεις μας ή είναι πολύ δευτερεύον. Αναμφισβήτητα κάτι έχει αρχίσει να αλλάζει και όλο και περισσότερο περιλαμβάνονται πλεον σε πολλές αναλύσεις τα ζητήματα του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής διότι ήδη στοιχίζει σε πληθυσμούς την στέρηση πόρων και την προσφυγιά.

Ο καπιταλισμός και το σύστημα απο τη μεριά τους έχουν απο καιρό βάλει το θέμα στην ατζέντα τους διότι εντάσσεται πια και αυτό, αντίθετα απο παλιά, στους τομείς κερδοφορίας του κεφαλαίου. Έτσι μέσω της ιδιοποίησης του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων-κοινών αγαθών από το κεφάλαιο, οι εργαζόμενοι χάνουν κι άλλο από το εισόδημά τους, διότι η ποιότητα ζωής και η πρόσβαση στους πόρους είναι εισόδημα.

Ο καπιταλισμός και η συγκεκριμένου τύπου ανάπτυξη καταστρέφει τον πλανήτη. Ένα δεύτερο ερώτημα είναι: αν δεν αμφισβητηθεί η ανάπτυξη αυτού του τύπου, δηλαδή η μαζικής παραγωγής και μαζικής κατανάλωσης, εντατικής δηλαδή εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων, μπορούμε να περιμένουμε αναστροφή της κατάστασης μόνο με το ότι θα αλλάξει, -αν αλλάξει- χέρια η εξουσία ή τεθεί υπό εργατικό έλεγχο η παραγωγή; Μάλλον οχι. Αρα μήπως η κουβέντα κάποια στιγμή πρέπει να πάει βαθύτερα σε προβληματισμούς από την αρχή; Ποιά παραγωγή; Ποια τεχνολογία; Ποιός τρόπος παραγωγής; Ποιά ανάπτυξη;

Βεβαίως πολλά από αυτά τα ζητήματα έχουν τεθεί από τη δεκαετία του 70 με τους αντιπυρηνικούς αγώνες όπου « η οικολογία δεν έμεινε ταμπουρωμένη στο χώρο της νοσταλγίας και της διαμαρτυρίας. Έδειξε πως είναι δυνατός ένας νέος τύπος δράσης» (Νέγκρι, Γκουαταρί)

Έχουν επίσης δοθεί διάφορες απαντήσεις που δεν είναι του παρόντος αλλά σίγουρα είναι θέμα προς συζήτηση. Οι απαντήσεις κυμαίνονται από: την οικονομία των αναγκών με έλεγχο της παραγωγής και συμμετοχή της κοινωνίας που συζητείται πολύ στην αριστερά  μέχρι την αποανάπτυξη. Και από την  κριτική στο Μαρξ για την μη αμφισβήτηση της καπιταλιστικής τεχνολογίας τουλάχιστον όσο αφορά το στάδιο της παραγωγής όπως και την μη κριτική στο είδος και τη φύση των προϊόντων που παράγονται (Καστοριάδης) μέχρι τον κομμουναλισμό (Μπουκτσιν) αλλά και πολλές άλλες. Η κάθε προσέγγιση έχει το ενδιαφέρον της και το μόνο σίγουρο είναι οτι κάποια στιγμή, και οχι πολύ μακρινή, θα πρέπει να δοθεί μια απάντηση που να περιλαμβάνει ένα σχέδιο, εκτός από την απάντηση: στο σοσιαλισμό. Το να θέσεις για παράδειγμα απέναντι στην λεγόμενη “ελεύθερη” αγορά ένα άλλο μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης, ελευθεριακό στην ουσία του  και οικολογικό, όπως έκανε ο Μπούκτσιν  έχει ενδιαφέρον.

Σε πιο άμεσα ζητήματα όπως τα ζητήματα της μόλυνσης π.χ επίσης δεν τοποθετούμαστε επαρκώς και με ένταση, αλλά κάπως αποσπασματικά και πρόχειρα. Βεβαίως απαντούν  με αγώνες οι τοπικές κοινωνίες και τα τοπικά κινήματα πολύ επιτυχώς αλλά θα χρειαζόταν και μια πιο ξεκάθαρη κεντρική προτεραιότητα. Οι νεοφιλελεύθεροι σε κάθε εκδοχή τους έχουν τοποθετηθεί απαντώντας στο ερώτημα, της μόλυνσης ή της καταστροφής του περιβάλλοντος (που τους ενδιαφέρει για να συνεχίσουν την αναπαραγωγή των κερδών τους) με ένα μίγμα αγοράς και κρατικής παρέμβασης. Λένε δηλαδή να πληρώνει αυτός που ρυπαίνει με μια ρύθμιση από πλευράς κράτους και με «πράσινη» φορολόγηση, όπως το περιβόητο πράσινο ταμείο της ελληνικής νομοθεσίας που τελικά και αυτό μεσ’ την κρίση ουσιαστικά καταργήθηκε.

Μια άλλη αποσπασματική απάντηση στα ζητήματα είναι οι λεγόμενες «εναλλακτικές λύσεις». Ορθά ορισμένα κομμάτια της αριστεράς τις υποστηρίζουν. Όμως δεν πρέπει να φετιχοποιούμε τις λύσεις αυτές γιατί δεν αρκεί έτσι απλά να αντικαταστήσουμε μια τεχνολογία απο μια άλλη. Όπως όταν μιλάμε π.χ για αντικατάσταση του πετρελαίου με άλλες μορφές ενέργειας. Αν λέμε απλά αυτό, χωρίς να λέμε οτι και η ηλιακή και η αιολική ενέργεια αν μπουν σε ένα μοντέλο καπιταλιστικής ανάπτυξης με στόχο τα υπερκέρδη, που σημαίνει τεράστιες μονάδες, έξω απο τον έλεγχο και την κατανόηση της κοινωνίας, που κατασκευάζονται κάπου αλλού ανεξέλεγκτα, με κάποια άγνωστη τεχνολογία και πατέντες που τις κατέχουν λίγοι, τότε κάνουμε απλά «περιβαλλοντική πολιτική» σε στυλ MKO.  

  Σίγουρα όλοι αυτοί οι προβληματισμοί αυτών των ανθρώπων που ασχολήθηκαν σοβαρά με τα ζητήματα πρέπει να ληφθούν υπόψη απο την αριστερά για να είναι έτοιμη. Τα πρώτα μέτρα  που πήραν οι Μπολσεβίκοι στο νέο Σοβιετικό κράτος, ασχέτως που κατέληξε η υπόθεση, ήταν «η εθνικοποίηση της γης και των δασών, καθώς και οι ρυθμίσεις για το κυνήγι και το ψάρεμα. Το πνεύμα αυτής της νομοθεσίας απτόταν απέπνεε τις νέες σοσιαλιστικές αρχές, όπως μαρτυρά η παραχώρηση του δικαιώματος στην ίση πρόσβαση στις φυσικές πηγές, ενάντια σε κάθε μορφή ιδιοκτησίας ή προνομιακού δικαιώματος χρήσης φυσικών-κοινωνικών πόρων από ορισμένες κοινωνικές ομάδες έναντι άλλων». (red notebook, Ελένη Λάλου). Δεν δείχνει αυτό πόσο σημαντικά είναι τα περιβαλλοντικά ζητήματα και η ελεύθερη πρόσβαση στους φυσικούς πόρους; Ίσως απο τα πιο σημαντικά για την κοινωνία ζητήματα μετά την συζήτηση για την αναδιανομή του πλούτου. Στον πλούτο πρέπει να συμπεριλαμβανουμε το περιβάλλον και τους φυσικούς πόρους-κοινά αγαθά. Το ότι η κατάληξη για το περιβάλλον και στον υπαρκτό ή ανύπαρκτο σοσιαλισμό ήταν παρομοίως καταστροφή, είναι ζήτημα προς σκέψη και εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με το ότι δεν αρκεί η αλλαγή της εξουσίας ή ο εργατικός έλεγχος ή η αλλαγή στις παραγωγικές σχέσεις για να αλλάξουν τα πράγματα

Το πρόβλημα είναι πως το πολιτικό σύστημα είχε συναίνεση μέχρι στιγμής και οι άνθρωποι είναι αλήθεια πως είχαν προσχωρήσει στις αξίες του καπιταλισμού ακριβώς επειδή, μπορούσε να ικανοποιεί κάποιες ανάγκες και να δίνει μια ψευδαίσθηση αφθονίας και ατομικής επιτυχίας. Ή ίσως, όπως έλεγαν οι Νέγκρι και Γκουαταρί « οι πληγωμένες ψυχές υποτάσσονται παθητικά  στο ζυγό της -της αγοράς- την προβάλλουν σαν δήθεν λιγότερο καταπιεστική συνθήκη, απέναντι στην καπιταλιστική και/ή σοσιαλιστική σχεδιοποίηση», δηλαδή οι άνθρωποι αναγκάστηκαν να προσχωρήσουν και να υποταχθούν επειδή όλα τα άλλα σχέδια έγιναν εφιάλτης. Τώρα όμως οι πληγωμένες ψυχές το ξανασκέφτονται και ψάχνουν που είναι το λάθος

Υπάρχει βεβαίως και η οπτική του Ζίζεκ που θέτει σαφώς το ζήτημα των κοινών αγαθών, όπως φύση και γνώση, και λέει πως η μόνη έννοια με την οποία είμαστε κομμουνιστές είναι ότι ενδιαφερόμαστε για τα κοινά αγαθά- της φύσης, της γνώσης-που απειλούνται από το σύστημα.

Σε κάθε περίπτωση, το κεφάλαιο έχει πλήρως κατανοήσει οτι είναι πολλά τα λεφτά στην «αξιοποίηση» (μετατροπή σε εμπόρευμα) των φυσικών πόρων-κοινών αγαθών και της δημόσιας περιουσίας. Σε όλη αυτή την περίοδο της κρίσης ειδικά το γερμανικό κεφάλαιο, αλλά όχι μόνο, έχει δείξει μεγάλο ενδιαφέρον κυρίως για τον τομέα της ενέργειας. Βεβαίως τηρούν στάση αναμονής διότι περιμένουν και τις «ελεύθερες» ζώνες για να ολοκληρώσουν τις προτάσεις τους. Ζώνες χωρίς νομοθεσία και υποχρεώσεις των εργοδοτών απέναντι στους εργαζόμενους και φυσικά ζώνες που ούτως ή άλλως δεν θα τηρείται καμιά περιβαλλοντική νομοθεσία. Η ελληνική κυβέρνηση θέλει πάρα πολύ να εξυπηρετήσει αυτά τα σχέδια του κεφαλαίου και γι αυτό έχει φροντίσει να στρώσει το δρόμο πρώτα νομοθετικά.  Με αυτήν την έννοια η κρίση για αυτούς είναι μεγάλη ευκαιρία.

Η ελληνική περίπτωση

Στην περίπτωση της Ελλάδας το χρέος χρησιμοποιείται ως δικαιολογία για την ιδιωτικοποίηση και εκποίηση των φυσικών πόρων και την εκμετάλλευση του περιβάλλοντος και επιχειρειται κοινωνική συναίνεση με την ψευδή επιχειρηματολογία της αύξησης των δημόσιων εσόδων, ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για πλήρη ιδιωτικοποίηση και κανένα έσοδο (βλέπε λατομεία, ορυχεία χρυσού, κ.λ.π που από δεκαετίες παραχωρούνται ουσιαστικά δωρεάν σε ιδιώτες, οι οποίοι υπερκερδίζουν και υπερκαταστρέφουν το περιβάλλον)

Από την στιγμή της ανόδου του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία το 2009, με σημαία την «πράσινη ανάπτυξη», δηλαδή το πράσινο περιτύλιγμα για την κερδοφορία του κεφαλαίου επί των φυσικών πόρων, (που τώρα βεβαίως ούτε καν αναφέρεται ως τέτοια), ξηλώθηκε πλήρως η περιβαλλοντική νομοθεσία και έγιναν νομοθετικά οι απαραίτητες ενέργειες για την εκποίηση της δημόσιας περιουσίας και την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων από το κεφάλαιο και μάλιστα με όρους «δώρου»

Ο κος Παπακωσταντίνου μετακινήθηκε στο Υπουργείο περιβάλλοντος για να ξεπαστρέψει στην κυριολεξία την όποια περιβαλλοντική νομοθεσία υπήρχε. Και το έκανε ταχύτατα.

Από την αρχή της θητείας του ΠΑΣΟΚ έγιναν μια σειρά σχεδιασμένων κινήσεων. Ξεκινώντας από την νομοθεσία για τα δάση κατάργησαν τον ορισμό του δάσους για να βρουν ένα βολικότερο για τις επιδιώξεις τους, προκειμένου να αποχαρακτηρίσουν περιοχές, και αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει ορισμός για το δάσος στην ελλάδα άρα ούτε και προστασία.  Συνέχισαν με την βιοποικιλότητα, με ένα νόμο που πρακτικά είναι έκθεση ιδεών χωρίς να προβλέπει τίποτα για την προστασία της ή την χρηματοδότησή της και που συγκέντρωσε τα φώτα της δημοσιότητας λόγω του περιορισμού που προτάθηκε από την κ. Μπιρμπίλη τότε,  της  δόμησης στις προστατευόμενες περιοχές όπου ξεσήκωσε την μήνιν κάθε Πασοκου βουλευτή ανά την επικράτεια που θέλει να μην υπάρχουν περιορισμοί στο χτίσιμο και φυσικά νίκησε ο ΠΑΣΟΚΟΣ βουλευτής. Στην συνέχεια μια σειρά νομοσχέδια  που αφορούν την αγορά ενέργειας, τις οικοδομικές άδειες, τα αυθαίρετα, την περιβαλλοντική αδειοδότηση (που ουσιαστικά την κατάργησαν για μια σειρά έργων), το φορέα που θα ηγηθεί στην ανεύρεση πετρελαίων (που εκτός από ιδιωτικά θα είναι και εν δυνάμει καταστροφικά αν σκεφτούμε τον κόλπο του Μεξικού), το πράσινο ταμείο (που από πράσινο έχει γίνει ταμείο των δανειστών), τους πετρελαιοαγωγούς και τους αγωγούς φυσικού αερίου που χαράσσονται σε περιοχές τεράστιας οικολογικής αξίας, τους δασικούς χάρτες που δεν θα γίνουν, αλλά και το μέγα θέμα της διαχείρισης των σκουπιδιών και της πολύ βλαπτικής και ακριβής καύσης που προωθείται για την «αξιοποίησή» τους, προς όφελος πολύ συγκεκριμένων επιχειρηματιών.  Σε απλά ελληνικά αυτά σημαίνουν πλήρης απελευθέρωση της ενέργειας, βορά στο ιδιωτικό μεγάλο κεφάλαιο των φυσικών πόρων-κοινών αγαθών, ξεπούλημα της ΔΕΗ αλλά και ιδιωτικοποίηση του νερού (διαφαίνεται) μελλοντικά, ιδιωτικοποίηση της καθαριότητας, αποχαρακτηρισμοί δασών και δασικών εκτάσεων, καταστροφή προστατευόμενων περιοχών, γιγαντιαία ιδιωτικά έργα ειδικά στον τομέα των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (με την υποστήριξη γνωστών και μεγάλων ΜΚΟ), αποξένωση του πληθυσμού από τον τόπο τους και το τοπίο τους, και επιβολή πάνω τους της γιγάντιας αυτής «ανάπτυξης» του κεφαλαίου.

Τέλος, σίγουρα σε ένα σχέδιο χειραφέτησης κάποιοι πρέπει να παράγουν. Και εδώ ανοίγονται τα τεράστια θέματα της αγροτικής παραγωγής της διατροφικής επάρκειας, της τροφής κ.λ.π. Όπως λέει και το κίνημα των ακτημόνων στην Βραζιλία,( που δεν έχει ξεχάσει να θέσει και τα ζητήματα της διαφύλαξης αλλά και ανακατάληψης των φυσικών πόρων): Καταλαμβάνω, Αντιστέκομαι Παράγω

 Είναι σαφές πως το κείμενο αυτό απλώς θέτει κάποια ζητήματα και δεν δίνει απαντήσεις. Σε κάθε περίπτωση όμως θα πρέπει να ασχοληθούμε με το θέμα των κοινών αγαθών και της πρόσβασης αλλά και διαχείρισης -γιατί η ελεύθερη πρόσβαση και διαχείριση από τα κάτω, αντιτίθεται στον πυρήνα της καπιταλιστικής, νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας και της ιδεολογίας του εμπορεύματος-, να ασχοληθούμε με το ποιο είναι το άλλο σχέδιο που εμείς προτείνουμε για αυτά τα ζητήματα –αν έχουμε-, να έχουμε συνείδηση πως πρέπει να αλλάξουν άρδην τα πρότυπα και οι συνήθειες όλων (όχι μόνο των πλούσιων) και σαφέστατα μπορούμε να αναστοχαστούμε και για όλα τα υπόλοιπα ζητήματα

Κυριακή Κλοκίτη

 

 

 

Κατηγορίες: