Δελτίο Θυέλλης 43 «Λιγότερο κράτος» και ιδιωτικοποίηση

της Βαγγελίτσας Κοντοδήμα

Όσο περνούν τα χρόνια γίνεται όλο και πιο ξεκάθαρο ότι το κράτος υποχωρεί αφήνοντας τη θέση του στο κενό που δημιουργείται σε ιδιώτες εργολάβους, μη κυβερνητικές οργανώσεις, φορείς και επιχειρηματίες. Σε τομείς νευραλγικούς ή και λιγότερο σημαντικούς οι θέσεις εργασίας δεν καλύπτονται πλέον από το Δημόσιο  - κάτι το οποίο συνεπάγεται σταθερότητα στην υπηρεσία που παρέχεται στον πολίτη αλλά και στην εργασία για τα άτομα που καλύπτουν τη θέση.
Πριν ακόμη και από το επίσημο κλείσιμο υπηρεσιών και οργανισμών, είχαν ήδη αρχίσει να παρεισφρέουν και να αναλαμβάνουν το ρόλο που όφειλε να ασκεί μια κρατική δομή, πλήθος προγραμμάτων με χρηματοδότηση ευρωπαϊκή ή από ιδρύματα επιχειρηματικών ομίλων, καθώς και η υπεργολαβική ανάληψη αλλά και αντίληψη και διεκπεραίωση υπηρεσιών αντί του Δημοσίου.
Παράδειγμα πρώτο, όχι τόσο γνωστό
Γιατί το υπουργείο Παιδείας αναθέτει σε άλλους φορείς την υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων;
Τα τελευταία πολλά χρόνια βλέπουμε να υλοποιούνται στο δημόσιο σχολείο εκπαιδευτικά προγράμματα που απευθύνονται σε δίγλωσσα παιδιά, σε παιδιά Ρομά και σε παιδιά της μουσουλμανικής κοινότητας. Τα προγράμματα υλοποιούνται με χρηματοδότηση ΕΣΠΑ και άρα αποσπασματικά, με μεγάλες χρονικές περιόδους κενές, δειγματοληπτικά σε κάποια σχολειά και φυσικά με τις και τους εκπαιδευτικούς που απασχολούνται να βρίσκονται σε καθεστώς εξαίρεσης εργασιακών δικαιωμάτων. Το υπουργείο αρνείται να αναλάβει την ευθύνη που του αναλογεί και να φροντίσει να καλύπτει τις (πάγιες και διαρκείς) ανάγκες των μαθητών και των μαθητριών που προέρχονται από λιγότερο προνομιούχες ομάδες ή που χρειάζονται υποστήριξη στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ορίζει π.χ. το πανεπιστήμιο υπεργολάβο, του αναθέτει το έργο και έτσι εμφανίζει έργο υποστηρικτικό σε ευάλωτες κοινωνικά ομάδες και αντί να εντάξει στον κρατικό προϋπολογισμό το συγκεκριμένο έργο, δημιουργεί ακόμη μια ταχύτητα  -τη χαμηλότερη-  εργαζομένων στο σχολείο, με μπλοκάκι και χωρίς δυνατότητα αναγνώρισης προϋπηρεσίας.

Παράδειγμα δεύτερο, πασίγνωστο
Γιατί αναλαμβάνουν ιδιωτικές εταιρείες τη φύλαξη, τον καθαρισμό και τη σίτιση δημόσιων φορέων;
Η δολοφονική επίθεση στην Κωνσταντίνα Κούνεβα άνοιξε τη συζήτηση αυτή ήδη από το 2009. Τη συνέχισε ο επίμονος αγώνας των καθαριστριών του υπουργείου Οικονομικών. Πολλές έρευνες δημοσιεύτηκαν και συνεχίζουν να διενεργούνται με θέμα το πόσο παραπάνω στοιχίζουν στον κρατικό προϋπολογισμό αναθέσεις σε ιδιωτικές εταιρείες αντί της πρόσληψης μόνιμου προσωπικού για να καλύπτει τις διαρκείς ανάγκες και πόσος είναι ο μισθός που τελικά φτάνει στα χέρια των εργαζομένων με τις συγκεκριμένες σχέσεις εργασίας. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να δούμε και τις περιπτώσεις των λεγόμενων «voucher», που με χαμηλότατο μισθό και χωρίς συνδικαλιστικά δικαιώματα καλύπτουν τέτοιου είδους θέσεις στο Δημόσιο. Πίσω απ' όλα αυτά διαβάζουμε ξεκάθαρα το ξήλωμα των δημόσιων υπηρεσιών και της αντικατάστασής τους με εργαζόμενους-ες που για λίγους μήνες απολαμβάνουν το «δικαίωμα στην εργασία» με αντίτιμο 400.
Παράδειγμα τρίτο,  πιο πρόσφατο
Πού κρύβεται το κράτος όταν καθημερινά περνούν από τη χώρα χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες που χρειάζονται στήριξη;
Δεν λέμε τίποτα πρωτότυπο ή κάτι που δεν ακούγεται συνεχώς τους τελευταίους μήνες. Μη κυβερνητικές οργανώσεις, ντόπιες και ξένες, καλύπτουν με το αζημίωτο το κενό που αρνείται πεισματικά να καλύψει το Δημόσιο. Φορείς χωρίς πιστοποίηση πολλές φορές, χωρίς εγγύηση για την καταλληλότητα των υπηρεσιών τους διαγκωνίζονται στη διάσωση, περίθαλψη και φιλοξενία των προσφυγικών πληθυσμών. Στην κατάσταση αυτή, που αγγίζει τα όρια της ανθρωπιστικής κρίσης, το κράτος μένει εκκωφαντικά σιωπηλό με την απραξία του και την εκχώρηση της πρωτοβουλίας λήψης αποφάσεων για την πορεία της διαδικασίας σε φορείς έξω απ' αυτό.
Οι συνέπειες για τις εργαζόμενες και τους εργαζόμενους σ' αυτό τον κύκλο έξω από το Δημόσιο αλλά ουσιαστικά για το Δημόσιο είναι πολλαπλές. Ο ορισμός της επισφάλειας βρίσκει την ακριβή του έννοια στις περιπτώσεις αυτές. Ανακύκλωση της ανεργίας και χρηματοδοτήσεις που δεν φτάνουν ποτέ στην ώρα τους ώστε να καλυφθούν οι οικονομικές υποχρεώσεις απέναντι στους εργαζόμενους. Μισθοί κάτω από το βασικό και φυσικά μπλοκάκι, άρα έξτρα επιβάρυνση για την κάλυψη ασφάλισης και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.
Ίσως ακόμη πιο σημαντικό να είναι όμως το συνεχές αίσθημα της ανασφάλειας. Η δυσκολία να αποκτηθεί μια συγκεκριμένη εργασιακή ταυτότητα και η συνεχής αναζήτηση οποιασδήποτε θέσης εργασίας προκύπτει. Και συνεπακόλουθα η αδυναμία οργάνωσης των εργαζομένων στην κατεύθυνση διεκδίκησης και καταγγελίας των μεσαιωνικών εργασιακών συνθηκών, αδυναμία η οποία εντείνεται από ακόμη και την άρνηση κάποιων σωματείων να εγγράψουν μέλη τους εργαζόμενους με τις παραπάνω εργασιακές σχέσεις. Ο παραδοσιακός συνδικαλισμός μοιάζει να απευθύνεται σε εργαζόμενους σε αλυσίδα παραγωγής και σε χώρους μαζικής προσέλευσης (πού να τους βρει άραγε;) και κλείνει τα μάτια μπροστά στο νέο εργασιακό υποκείμενο. Δεν έχει καταφέρει να αναπτύξει τα εργαλεία που θα υποστηρίξουν τα μεμονωμένα άτομα που εργάζονται περιστασιακά σε φορείς και επιχειρήσεις και για το λόγο αυτό αποτελούν και τα πιο εύκολα θύματα εργασιακής εκμετάλλευσης. Φυσικά και έχουν ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια σε πρωτοβάθμιο επίπεδο οι διακλαδικές συσπειρώσεις εργαζομένων με κοινό χαρακτηριστικό την επισφάλεια ή το μπλοκάκι, σε μια προσπάθεια ενδυνάμωσης της διαδικασίας διεκδίκησης και διάχυσης της πληροφορίας για την κατάσταση που επικρατεί, αλλά δυστυχώς δεν φτάνει μόνο αυτό.
Πέρα από τα εργασιακά θα πρέπει να σχολιαστούν και οι υπηρεσίες που παρέχονται με τον τρόπο αυτό: αποσπασματικές, δειγματοληπτικές και ανάλογα με τη ροή χρηματοδότησης. Σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι καν πιστοποιημένες για την καταλληλότητά τους στον τομέα τους, μιας και η έγκριση δίνεται κυρίως σε οικονομικό επίπεδο από τη χρηματοδοτούσα αρχή. Και παράλληλα ανοίγοντας την πόρτα σε σταθερή παρουσία, μέσα στους δημόσιους φορείς, της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, επιτρέπει την από κοινού σύμπραξη κράτους και ιδιωτικών φορέων, κάτι που μας κάνει να ανησυχούμε για το πόσο ακόμη θα συμπράττει το Δημόσιο σ'αυτές τις κολλεγιές και δεν θα αποσυρθεί πλήρως αφήνοντας πολίτες και εργαζόμενες-ους στο έλεος της ανάπτυξης της ιδιωτικής πρωτοβουλίας.
Ασφαλώς θέμα δεν είναι μόνο η ανακύκλωση της ανεργίας και τα ανύπαρκτα εργασιακά δικαιώματα. Είναι και η σαφής μη τοποθέτηση του κράτους απέναντι σε όλα αυτά τα ζητήματα, τα οποία είναι παρόντα και πρέπει να αντιμετωπιστούν. Και η ανάπτυξη πολιτικών αντιμετώπισης προϋποθέτει ανάπτυξη ξεκάθαρης πολιτικής θέσης, σύγκρουση με συντηρητικές δυνάμεις και εργοδοτικά δικαιώματα και χάραξη κεντρικής πολιτικής γραμμής.
Και κάτι ακόμα: Υπεράσπιση του Δημόσιου από τη σκοπιά της κοινωνίας και όχι της κρατικοϊδιωτικής γραφειοκρατίας.