Καλή και κακή αστυνομία?
«Το ζητούμενο για την ελληνική αστυνομία είναι η εξάλειψη των ακροδεξιών θυλάκων και της αντιδημοκρατικής και αυταρχικής νοοτροπίας που κυριαρχεί σε τμήματα των σωμάτων ασφαλείας. Σε αυτή την πραγματικότητα πνίγονται κυριολεκτικά και εκείνοι οι αστυνομικοί που θέλουν με ευθύνη και δημοκρατική ευαισθησία να ασκήσουν τα καθήκοντά τους(...) Γιατί αυτό το πρόσωπο της αστυνομίας δεν αξίζει στον άνθρωπο, στην κοινωνία, στο κράτος δικαίου!»
Το παραπάνω απόσπασμα της ανακοίνωσης του Τομέα Δικαιωμάτων του ΣΥΡΙΖΑ συγκεντρώνει σε μερικές γραμμές τα βασικά επιχειρήματα ενός αφηγήματος που αναγνωρίζει την αστυνομία ως υπηρέτη και προασπιστή των ατόμων, της κοινωνίας και των δικαιωμάτων. Με βάση τη συγκεκριμένη αφήγηση, η αστυνομία είναι ένας μηχανισμός που επί της αρχής έχει τη δυνατότητα να υπηρετήσει το δίκαιο.
Δυστυχώς, όμως, διάφορες περιστάσεις και προβλήματα δεν την αφήνουν να παράξει το έργο για το οποίο είναι προορισμένη. Τα διαχρονικά πεπραγμένα της αστυνομίας αλλά και ορισμένα πρόσφατα περιστατικά κατάφωρης αστυνομικής αυθαιρεσίας φέρνουν πάλι στο προσκήνιο τη συζήτηση για το δομικό ρόλο του εν λόγω μηχανισμού του κράτους. Παράλληλα, όμως, καταδεικνύουν και το γελοίο χαρακτήρα ανακοινώσεων-ευχολογίων, που δεν βρίσκουν καμία αντιστοίχιση στην πραγματικότητα.
Πριν διατυπώσουμε ορισμένες πιο αφαιρετικές σκέψεις επί του ζητήματος, αξίζει να φέρουμε κατά νου κάποια παραδείγματα του τελευταίου διαστήματος από την ελληνική πραγματικότητα, που καταδεικνύουν το «άσχημο» αυτό πρόσωπο της αστυνομίας:
Το βίντεο της ομάδας Forensic Architecture, που δημοσιεύτηκε πριν από ένα μήνα, αποδεικνύει πλέον χωρίς καμία αμφιβολία, πως τον Σεπτέμβριο του 2013 ο Παύλος Φύσσας δέχθηκε επίθεση και δολοφονήθηκε από τη Χρυσή Αυγή, μπροστά σε αμέτοχους αστυνομικούς της ομάδας ΔΙΑΣ.
Στις 21 Σεπτεμβρίου του 2018 ο ΛΟΑΤΚΙ ακτιβιστής µακ Κωστόπουλος δολοφονήθηκε για αδιευκρίνιστους ακόμα λόγους από πρωτοφανή επίθεση-ξυλοδαρμό όπου συμμετείχαν και αστυνομικοί της ομάδας ΔΙΑΣ.
Στα μέσα Οκτωβρίου 2018 παρουσιάζεται η είδηση πως αστυνομικός έπεσε θύμα ξυλοδαρμού από Πακιστανούς. Στη συνέχεια αποδεικνύεται πως ο αστυνομικός μαζί με συνεργούς του είχε επιχειρήσει να τους ληστέψει.
Τα προαναφερθέντα αποτελούν μερικά πρόσφατα αλλά ενδεικτικά δείγματα του τρόπου με τον οποίο η αστυνομία αντιλαμβάνεται και εκτελεί τα καθήκοντά της στο πλαίσιο της νομιμότητας. Αυτό που παρουσιάζεται συνήθως ως μεμονωμένη αυθαιρεσία και αντιδημοκρατική και αυταρχική νοοτροπία που οδηγεί σε συκοφάντηση της αστυνομίας στο σύνολό της, αποτελεί στην πραγματικότητα τον κανόνα με βάση τον οποίο έχει δομηθεί και λειτουργεί η αστυνομία, ως θεσμός εντός του καπιταλισμού. Αντίστοιχα, με βάση τη λογική του κοινωνικού κατευνασμού που ακολουθεί η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ σχετικά με την αστυνομία, μοιάζει πέραν των άλλων να παραγράφεται η δολοφονική βία που είχε ασκηθεί ενάντια στα κοινωνικά κινήματα των προηγούμενων ετών. Αποσιωπάται το νομικό και πολιτικό οπλοστάσιο που διαθέτει η αστυνομία και έχει θέσει σε ισχύ σε πολλές περιπτώσεις, χωρίς λογοδοσία και χωρίς εν τέλει τιμωρία (βλ. δράση της Αντιτρομοκρατικής και στημένες διώξεις με βάση τον τρομονόμο). Πώς μπορεί να ξεκινήσει μία διαδικασία εκδημοκρατισμού της αστυνομίας όταν η εξουσία που συγκεντρώνει στα χέρια της γίνεται ολοένα και πιο διευρυμένη, όταν σπάνια κρίνεται υπόλογη για τις πράξεις της ή όταν συγχρωτίζεται συστηματικά και ορισμένες φορές προσφέρει ασυλία σε φασιστικές ομάδες;
Μια οπτική που εστιάζει υποκειμενικά στην αστυνομία, ως άθροισμα και αποτέλεσμα των καταρχήν «καλών» και των λίγων «κακών» αστυνομικών, επιδιώκει να αφαιρέσει από το θεσμό αυτόν την κοινωνική και πολιτική του διάσταση, καθώς και την αντικειμενική του θέση εντός του κράτους και του ταξικού ανταγωνισμού. Το ζήτημα δεν είναι να αποδεχθούμε πως οι πράξεις της αστυνομίας είναι αποτέλεσμα τύχης και «σοδειάς». Η αντίθεση που χρειάζεται να επιλυθεί δεν είναι εσωτερική και ως εκ τούτου λίγη σημασία έχει το δίπολο καλή και κακή αστυνομία. Ο βασικός πόλος αντίθεσης απέναντι στην αστυνομία ως μηχανισμό αλλά και λογική που υπηρετεί συγκεκριμένα ταξικά συμφέροντα, βρίσκεται έξωθεν. Βρίσκεται στον περιορισμό της αστυνομικής αυθαιρεσίας από τις δυνάμεις του κινήματος και στις δυνατότητές του να επιβάλλει απέναντι στην αστυνομία τα συμφέροντα όσων υφίστανται καταπίεση λόγω τάξης, φυλής, φύλου και εξαιτίας των αντίστοιχων διεκδικήσεων και αγώνων τους.
Αναστασία Ματσούκα
