Δελτίο θυέλλης 43 Ασφαλιστικό: από τις ελλείψεις εσόδων στα ελλείμματα πολιτικής

  • Δημοσιεύτηκε: Δευ, 14/12/2015 - 12:42μμ

του Βαγγέλη Κουμαριανού

Ο λογαριασμός του χειμώνα 2015-2018

Από το 2010, οι συντάξεις, κύριες και επικουρικές, έχουν περικοπεί στη χώρα μας μεσοσταθμικά κατά 45%. Αυτό έχει προς το παρόν επιτευχθεί με συνδυασμό ενοποιήσεων, κλιμακωτών περικοπών, οριζόντιων περικοπών και περικοπών συμπληρωματικών επιδομάτων. Αρκετή συζήτηση έχει γίνει για το ποιες είναι οι δικαιότερες περικοπές σε αναζήτηση της καλύτερης φόρμουλας για μοίρασμα της φτώχειας.
Το αποτέλεσμα όμως είναι ότι έχει συντελεστεί μια ριζική διαστροφή του ελληνικού συστήματος κοινωνικής ασφάλισης: Από θεσμός κάλυψης κοινωνικών αναγκών μετατρέπεται σε μηχανισμό αποφυγής ελλειμμάτων.
Οι κοινωνικές συνέπειες αυτής της διαπίστωσης φυσικά δεν επαρκούν για να καλυφθεί το έλλειμμα 3,7 δισ. ευρώ που λείπουν για την αποπληρωμή των συντάξεων έως το 2016, από τα οποία περίπου 2,4 δισ. για τις κύριες συντάξεις και 1,3 δισ. για τις επικουρικές. Για να ισοσκελιστούν σχεδιάζεται μείωση του κόστους των συντάξεων από φέτος μέχρι το 2018, με μεσοπρόθεσμο στόχο να περιοριστεί η δαπάνη από 16,5% το 2015 στα 15% του ΑΕΠ μέχρι το 2018.

Πού θα βρουν τα λεφτά

Μέχρι στιγμής η συζήτηση φαίνεται να έχει επικεντρωθεί στην ενοποίηση των ασφαλιστικών ταμείων σε ένα συνταξιοδοτικό φορέα, αφήνοντας μόνο στον ΟΓΑ τις μη συνταξιοδοτικές του αρμοδιότητες. Ταυτόχρονα, το σχέδιο περιλαμβάνει την ενοποίηση στο πλαίσιο του ΙΚΑ της κύριας και επικουρικής ασφάλισης.

Για το δημοσιονομικό στόχο, οι ενοποιήσεις θα οδηγήσουν αναμφίβολα σε νέες μειώσεις, άλλωστε ο ίδιος ο υπουργός θεωρεί την ενοποίηση «γενικό ισοδύναμο» όλων των (προ)απαιτούμενων περικοπών. Επειδή ως ενοποίηση δεν εννοείται μόνο η αλλαγή τίτλου και ΔΣ, η σοβαρότερη συνέπεια είναι η ενοποίηση ασφαλιστικών καθεστώτων, δηλαδή η ενοποίηση ύψους εισφορών, προϋποθέσεων αλλά και συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων. Συγκεκριμένα, κάτι τέτοιο θα έχει συνέπεια τη δραματική αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών σε ταμεία όπως ο ΟΓΑ αλλά και ο ΟΑΕΕ.
Ταυτόχρονα, η μείωση της κατώτατης σύνταξης θα ισχύσει ενιαία για όλα τα ασφαλιστικά ταμεία και θα συνοδευτεί από μια γενναία μείωση της ανώτατης σύνταξης. Τελικός στόχος αναπλήρωσης συντάξεων το 65%. Αν το θυμάστε από κάπου το συγκεκριμένο ποσοστό αναπλήρωσης, θα είναι επειδή το διαβάσετε στο μέιλ Χαρδούβελη τον περασμένο χειμώνα...
Το όχημα για όλες τις μακρόπνοες περικοπές είναι το ίδιο εδώ και πέντε χρόνια: η «στενότερη σύνδεση εισφορών και παροχών». Δεν είναι καθόλου τυχαίο το σενάριο της ενοποίησης κύριας και επικουρικής σύνταξης που τελικά απορρίφθηκε. Το μεγαλύτερο κομμάτι της νέας σύνταξης (η «αναλογική») λειτουργεί με τους κανόνες της επικουρικής σύνταξης, όπως προέκυψαν μετά την ενοποίηση στο ΕΤΕΑ. Και τα δύο μέρη που θα ενοποιηθούν λειτουργούν ήδη στο πλαίσιο της «νοητής κεφαλαιοποίησης καθορισμένων εισφορών», δηλαδή ως κουμπαράδες ατομικής ανταπόδοσης. Η ενοποίηση κύριας και επικουρικής σύνταξης φαίνεται ότι θα είναι μια καλή αφορμή για την επέκταση από τις επικουρικές και στις κύριες συντάξεις της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος που περικόπτει κάθε χρόνο αναδρομικά ό,τι δεν θα μπορεί να χρηματοδοτηθεί από τις εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών. Σε συνέχεια των ενοποιήσεων στην ασφάλιση υγείας, τα βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα και την αναπηρία, τα επιμέρους ασφαλιστικά καθεστώτα θα ενοποιηθούν και θα καταργηθεί (πόσο σταδιακά θα το δούμε) η απαράδεκτη διάκριση μεταξύ παλαιών και νέων ασφαλισμένων, εις βάρος όλων.

Και στο κομμάτι των εσόδων ακολουθείται η πεπατημένη. Όλοι οι φόροι και όλα τα τέλη υπέρ ασφαλιστικών ταμείων πρόκειται να καταργηθούν και δεν θα μεταφερθούν σε κάποιο κοινό ταμείο. Τα ασφαλιστικά ταμεία που χρηματοδοτούνται εν μέρει από φόρους υπέρ τρίτων ή τον προϋπολογισμό χάνουν ένα πολύ σημαντικό κομμάτι εσόδων και οδηγούνται σε νέες περικοπές.
Μεταξύ κρατικής  και ατομικής πρόνοιας
Από το σύνολο της νομοθεσίας της τελευταίας 5ετίας και τα πλαίσια που ορίζονται στο τρίτο Μνημόνιο, έχει ξεκάθαρα διαμορφωθεί και εφαρμοστεί το σχέδιο για την κοινωνική ασφάλιση στην Ελλάδα. Στο εισαγωγικό μέρος του 3ου Μνημονίου, όπου περιγράφεται η προοπτική και στρατηγική του, αναφέρεται ότι «για μια πιο δίκαιη κοινωνία» ένα γνήσιο δίχτυ κοινωνικής προστασίας θα στοχεύει «τους πενιχρούς πόρους σε εκείνους που τους έχουν περισσότερο ανάγκη». Ο νέος ρόλος του κράτους περιορίζεται σε μια ελάχιστη συνεισφορά και στη θέση εγγυητή «εσχάτης προσφυγής». Η ελάχιστη βασική σύνταξη των 360 ευρώ είναι η μόνη πρόνοια για τον εργαζόμενο και το ΕΚΑΣ σταδιακά καταργείται. Το ποσό αυτό των 360 ευρώ φαίνεται ότι υπό την μορφή ενός «Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος» θα αποτελεί τη βάση αναφοράς για την κρατική πρόνοια.
Με μια ανταποδοτική σύνταξη που συνεχώς θα μειώνεται, υπεύθυνη καταναλωτική συμπεριφορά γίνεται η ιδιωτική ασφάλιση. Η στάση αυτή είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη της ατομικής πρόνοιας, δηλαδή της φιλελεύθερης αντίληψης για την ατομική ευθύνη ως μοντέλο δικαιοσύνης. Ο εργαζόμενος οφείλει με πνεύμα υπευθυνότητας να σχεδιάσει και να φροντίσει για τη σύνταξή του. Το ασφαλιστικό μας σύστημα θα καθορίζει τους κανόνες αποταμίευσης, αλλά δεν θα εγγυάται το αποτέλεσμα.
Δεν υπάρχει γυρισμός
Όσο το δίκαιο μοίρασμα της φτώχειας μάς εγκλωβίζει στο έλεος της κρατικής ελεημοσύνης και της αγοράς τόσο θα παραμένει αναγκαίο να αρθρώσουμε ένα στόχο για την κοινωνική ασφάλιση που θα υπερβαίνει την εμπορευματοποίηση των κοινωνικών αγαθών και θα απορρίπτει την κηδεμονία ενός φιλόπτωχου κράτους. Αλλά οι νέοι εργαζόμενοι των ελάχιστων μισθών, της ανασφάλιστης ή/και απλήρωτης εργασίας και οι άνεργοι δυσκολεύονται να δώσουν μάχη χαρακωμάτων για κεκτημένα που ποτέ δεν γνώρισαν.
Το μνημονιακό πλαίσιο κοινωνικής προστασίας έχει διαμορφωθεί αρκετά καθαρά. Αυτό που ακόμα λείπει είναι η εναλλακτική πρόταση που θα καταφέρει να συνδέσει τον αγώνα κατά των νέων μέτρων με το όραμα ενός δίκαιου τρόπου ικανοποίησης των αναγκών των εργαζομένων.

Θεματικές: