Δελτίο Θυέλλης Τεύχος 39 - «Αορίστως» κρατούμενοι
Μέσα σε πέντε χρόνια την περίοδο της κρίσης ο τρόπος αντιμετώπισης της μετανάστευσης και των ίδιων των μεταναστών-ριών έχει αλλάξει ριζικά. Ο λόγος που παρουσιάζει τους μετανάστες-ριες ως επικίνδυνους και «παράνομους», ως «απειλή» για τη δημόσια τάξη και ασφάλεια συνεχώς εξαπλώνεται: στα ρεπορτάζ των ΜΜΕ για το κέντρο της Αθήνας, σε αφιερώματα εφημερίδων για τα σύνορα της χώρας που είναι «ξέφραγο αμπέλι», σε δηλώσεις πολιτικών του «μεσαίου» χώρου αλλά και στα καφενεία, στις πλατείες, στον καθημερινό λόγο χιλιάδων κατοίκων της χώρας. Έτσι, οι πολιτικές που έρχονται να αντιμετωπίσουν το «πρόβλημα» φαίνεται να είναι κοινωνικά νομιμοποιημένες. Πολιτικές που στη συντριπτική τους πλειονότητα έχουν να κάνουν με τον έλεγχο και την καταστολή της μετανάστευσης: ενισχυμένη συνοριοφυλακή, δυνάμεις της Frontex, τείχος στον Έβρο, επαναπροωθήσεις στα σύνορα, καθημερινοί έλεγχοι στην πόλη, στρατόπεδα συγκέντρωσης σε όλη τη χώρα, απελάσεις. Πολιτικές που στην πραγματικότητα, περισσότερο από το να αντιμετωπίζουν οποιοδήποτε «πρόβλημα», λειτουργούν ως παραδειγματικές τιμωρίες και ως τεχνολογίες πειθάρχησης και καθυπόταξης τόσο για τους μετανάστες-ριες όσο και για τους ντόπιους, παράγοντας διαρκή φόβο και ανασφάλεια.
Πιο συγκεκριμένα τα «επίσημα» κέντρα κράτησης στην Ελλάδα είναι 15 και αυτή τη στιγμή σύμφωνα πάντα με τις επίσημες πηγές βρίσκονται περίπου 7.000 μετανάστες έγκλειστοι. Σε αυτά τα νούμερα, όμως, δεν περιλαμβάνονται τα δεκάδες αστυνομικά τμήματα που χρησιμοποιούνται ως κέντρα κράτησης ή οι χώροι που στήνονται ad hoc στα σύνορα σε περίπτωση που φτάσει εκεί μια καραβιά (π.χ. Λέρος, Πάτμος, Κρήτη). Ταυτόχρονα, την τελευταία πενταετία την περίοδο της κρίσης ο χρόνος κράτησης αυξάνεται διαρκώς. Ενώ για περίπου μια δεκαετία, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, ο χρόνος κράτησης δεν ξεπερνούσε το τρίμηνο, το 2009 το τρίμηνο γίνεται εξάμηνο, ενώ σύμφωνα με απόφαση του Σ.τ.Ε. το 2012 ο χρόνος παραμονής στα κέντρα κράτησης δύναται να επεκταθεί έως και 12 μήνες, ώστε να «ολοκληρώνονται οι χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες για τις απελάσεις». Το καλοκαίρι του 2013, ένα χρόνο μετά τις μαζικές επιχειρήσεις-σκούπα του ½ένιου Δία και ενώ οι πρώτοι συλληφθέντες συμπληρώνουν το 12μηνο κράτησης, ο χρόνος κράτησης επεκτείνεται στους 18 μήνες, γεγονός που σηματοδοτείται από έντονες αντιδράσεις και εξεγέρσεις εντός των κέντρων κράτησης. Και την άνοιξη του 2014, ενώ αυτοί οι πρώτοι συλληφθέντες από το καλοκαίρι του 2012 συμπληρώνουν το 18μηνο, έρχεται η γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους και η σχετική υπουργική απόφαση που δίνει τη δυνατότητα της επ' αόριστον κράτησης.
Η κράτηση επ' αόριστον ανθρώπων που δεν έχουν διαπράξει κανένα έγκλημα ή αδίκημα πέραν του ότι πέρασαν τα σύνορα χωρίς χαρτιά αποτελεί, ίσως, την πιο απολυταρχική και ακροδεξιά έκφραση του δικαιικοπολιτικού συστήματος. Αντίστοιχα, τον Νοέμβριο του 2001 ο Τζ. Μπους είχε θεσμοθετήσει την «αόριστη κράτηση» (indefinite detention) των μη πολιτών που θεωρούνταν ύποπτοι για τρομοκρατικές ενέργειες. Οι «ύποπτοι», λοιπόν, αλλά και οι «χωρίς χαρτιά» δεν είναι αιχμάλωτοι πολέμου, φυλακισμένοι ή κατηγορούμενοι αλλά «αορίστως» κρατούμενοι. Αποτελούν, όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Αγκάμπεν, αντικείμενο μιας αόριστης κράτησης, όχι μόνο με τη χρονική έννοια του όρου, αλλά και λόγω της φύσης της, εφόσον εκφεύγει τελείως του νόμου και του νομικού ελέγχου.
Ταυτόχρονα, όλο και περισσότερο ο έλεγχος της μετανάστευσης «ιδιωτικοποιείται». Μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες αναλαμβάνουν το χτίσιμο ή τη συντήρηση των κέντρων κράτησης, η σίτιση γίνεται από εταιρείες catering ενώ, σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιεύματα, το υπουργείο Δημόσιας Τάξης προτίθεται να αναθέσει τη φύλαξη τριών κέντρων κράτησης (στο Φυλάκιο Ορεστιάδας, στην Κόρινθο και στο Παρανέστι Δράμας) σε ιδιωτική εταιρεία security πληρώνοντας 14 εκατομμύρια το χρόνο. Μια από τις εταιρείες φαβορί για το διαγωνισμό είναι η G4S, η μεγαλύτερη εταιρεία security παγκοσμίως, η οποία έχει δράση σε περίπου 120 χώρες, και αρκετά βεβαρημένο παρελθόν: Κατηγορείται για βασανισμούς σε φυλακές της Νότιας Αφρικής και του Ισραήλ αλλά ακόμα και για θανάτους κατά τη διάρκεια απελάσεων μεταναστών τις οποίες οργανώνει στη Βρετανία. Η διαχείριση αυτής της ολοκληρωτικής και ακροδεξιάς πολιτικής από ιδιωτικές εταιρείες αποτελεί την τομή του ολοκληρωτισμού με τον νεοφιλελευθερισμό.
Σε αυτή τη συνθήκη εμείς πρέπει να παράγουμε έναν αντιηγεμονικό λόγο και να συγκροτήσουμε ένα ισχυρό ανταγωνιστικό κίνημα. Να αναδείξουμε πως, ακόμα και αν φαίνεται να υπάρχει μια κοινωνική συναίνεση στις πολιτικές ελέγχου και καταστολής της μετανάστευσης, αυτή δεν είναι ούτε απόλυτη ούτε δεδομένη. Να αναδείξουμε όχι μόνο τις άθλιες συνθήκες κράτησης αλλά να προβληματοποιήσουμε την κράτηση καθαυτή. Να αναδείξουμε πως οι μετανάστες-ριες δεν είναι πειθήνια υποκείμενα αλλά αντιστέκονται καθημερινά, με διαμαρτυρίες, εξεγέρσεις και απεργίες πείνας μέσα στα σύγχρονα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Να είμαστε έξω από τα κέντρα κράτησης, στους δρόμους, στις γειτονιές, στους χώρους εργασίας μαζί με τους μετανάστες διαμορφώνοντας δεσμούς αλληλεγγύης και κοινούς αγώνες ενάντια σε κάθε μορφής καταπίεση και εξουσία.
Όλγα Λαφαζάνη
